Noa Hernández y Nuria González, enfermeras eventuales en Ourense.

«Ni estamos todo el día tomando café, ni somos súbditas. Somos una profesión muy cuestionada y tenemos que cambiarlo»

Ourense, 17 de marzo del 2020 | Noa Hernández y Nuria González son dos de las casi 10 mil enfermeras/os eventuales que trabajan en el sistema sanitario de Galicia. Ellas desarrollan sus labores profesionales en Ourense, y con una media de 350 contratos laborales a la espalda entre las dos, son dos voces experimentadas a la hora de valorar la situación de la mujer enfermera hoy en día.

Forman parte del colectivo Enfermeiras Eventuais en Loita y participan activamente en todas las iniciativas que lleva a cabo la organización para tratar de mejorar la situación laboral en la que se encuentran ellas, y todas/os sus compañeras/os.

Pregunta: ¿Ha estado la profesión tan olvidada porque históricamente la ejercen mujeres? ¿Son vistas las mujeres como las responsables de los cuidados en el hospital porque también lo son en casa?

Noa: Sin duda: es una profesión en la que más del 90% somos mujeres. Además hay que incidir en el tema de los cuidados, que están muy olvidados en la sociedad. Sin cuidados no hay vida. Estos tienen que ser el centro de nuestra forma de vivir, porque si no, no somos nada.
Somos un colectivo que, si lo comparo con el de los médicos, estamos olvidadas por ser mujeres.

Nuria: O noso é sector feminizado, que non feminino. A profesion está valorada, pero hai outros coidados, como os de persoas depententes ou os dos fillos, que non están valorados e fannos maioritariamente mulleres, e non estan valorados.
Se ti tes un traballo e tes que deixalo parcialmente para coidar de persoas na túa casa, non tes ningún tipo de retribución. Ademais, os postos de traballo que realizan as persoas de axuda a domicilio, suelen ter unhas condicións de traballo pésimas.

A parte de non ser importante (a tarefa dos coidados), non está valorada profesionalmente nin a nivel personal. Sí que é certo que a xente que ten que realizar os coidados sinte moitas veces que é un escravo, que o ten que facer sí ou sí, e que non ten que ter unha retribución por iso.
E esto afecta directamente á conciliación, qué ingresos tes? Hai xente que é ama de casa e iso é un traballo: ten que estar retribuido e tes que cotizar a túa seguridade social.

Outra cousa que non se valora é que os coidados non só son un traballo físico, é tamén un traballo psíquico. Son esenciais para a vida: se non coidas a un neno ou a un ancián dependente, esa persona non sobrevive.

Por outra banda, se esta labor de coidadora desaparece, en moitos casos, esa persoa desenvolve o síndrome do coidador e acaba con problemas mentais: non pode buscar outro traballo e ó final convertese nunha persona á que tes que coidar, e acaba sendo a pescadilla que se morde a cola.

Noa: Es importante que hagamos partícipe al hombre: todos somos responsables tanto si tienes hijos como si tienes personas mayores a tu cargo. Eso hay que ponerlo en valor para ellos y no se está haciendo.

Nuria: Hai que traballalo dende a educación. Por exemplo, cando ves unha foto dun recién nacido sempre é coa nai amamantándoo. Ou unha foto dunha persona maior, se hai un home, é con uniforme, coma se fose o celador ou o médico.
Haino que traballar dende a base: a familia e a educación. Se nón, non veremos o cambio de roles nesta xeración.

Noa: Y a nivel de la profesión, lo vemos en el día a día en cosas como que pasa una médica, y el paciente dice, “no vino el médico hoy”, y tú le dices, “pero si acaba de salir”. Y te contestan: “ah, ¿esa era médica?”.
Si ven a un hombre enfermero, piensan que es el médico.

Nuria: Se miras un informe que publicou a CIGA o ano pasado, con datos recompilados pola Xunta de Galicia, os números falan solos. Por exemplo, no sector servicios, o porcentaxe máis elevado de traballadoras son mulleres; se atendemos á tasa salarial, o salario medio anual ten unha diferencia de 5.000€ anuais entre homes e mulleres. O 87% das personas inactivas por ciudados, son mulleres; o 77% das persoas con reducción de xornada por cuidado de menores, son mulleres; o 91% das persoas que solicitan unha excedencia por coidado de fillos, son mulleres.
Todo esto implica que deixas de crecer a nivel laboral e te atopas co teito de cristal.

Noa: Es frustrante a nivel laboral y personal, porque te apartas de tu vida profesional que te hace avanzar y ser ambicioso en lo que haces.

Nuria: A maioría das supervisoras nos centros sanitarios son mulleres, pero a medida que empezas a subir na xerarquía, son postos ocupados por homes. Entón non ten sentido: consellos xerais de enfermería cheos de homes, cando a maioría das profesionais son mulleres.

Parece que sempre estamos nesa dinamica na que é a enfermeira, o médico e o celador. Parece que as mulleres somos as que tenemos que asumir os coidados porque estamos predestinadas xenéticamente para facelo mellor.

Noa: Te encuentras con pacientes que siempre te dicen, “vosotras tenéis más mano para esto, se os da mejor”... Y no es así.

  

P: ¿Aún hoy se cuestiona el papel de la enfermera a la hora de tomar decisiones importantes?

Nuria: Sí, moitas veces. Aínda que hai xente que valora a nosa profesión, tamén hai xente que segue pensando que somos as secretarias dos médicos. E hoxe en día hai consultas propias de enfermería: enfermeira de nutrición, enfermeira da consulta de cancro de colon, de diabetes... A enfermeira non é a secretaria do médico, temos unha propia profesión. Por eso os colexios (Colexios Oficiais de Enfermería) intentan que haxa ese emponderamento da nosa profesión.

Hai pacientes que pensan que non podemos facer certas cousas, como poñer unha cuña. Está todo moi segregado. A ver, que cada un ten a sua función, pero ó final, nós estamos nunha posición que é, desde facer unha cama ata decirlle ó médico, “este tratamiento non está ben pautado e haino que revisar”. Temos unha carga encima, tanto asistencial como laboral... todo vai enriba da Enfermería.
Considero que hai cousas que non se nos están pagando. E despois, tu estás alí, nunha planta de 43 pacientes, estás no control de adiante sacando a medicación, e todo vai a ti, todos te chaman e reclaman, e pensas, “podo sacar a medicación tranquila para non confundirme?”.

Noa: Estás disponible para el paciente, los familiares, el teléfono, los médicos... para todos. Entonces, eso a nivel mental te genera un estrés y una ansiedad de, “tengo que estar a 80 cosas” y te vas con la sensación de que no tienes tiempo para centrarte, para ver lo que estás haciendo con tu paciente, hablar con él, hacer los cuidados que se necesitan.

Nuria: A xente pensa que só poñemos medicación e facemos moitas outras cousas. O equipo de Enfermería, eu véxoo así, somos auxiliar e enfermeira, e pasamos moitas horas co paciente, un turno enteiro. E claro, se te tes que encargar doutras cousas administrativas... eu estou aquí para atender ó paciente. 

 

P: ¿Cuáles son las problemáticas más urgentes por las cuales está pasando la profesión ahora mismo?

Noa: Es difícil priorizar porque son tantas... Para empezar, empoderar a la profesión: estamos capacitadas, cada vez tenemos más competencias, estamos muy preparadas y se nos tienen que dar las funciones que merecemos. Eso va, desde copar puestos de dirección y en los consejos generales, hasta a nivel asistencial, tener independencia. Y por lo tanto, hacerle saber a la sociedad esas capacidades que tenemos, y contarles que somos una figura independiente y capacitada para cuidarles y para acompañarlos.

Nuria: Outra problemática grande é o ratio enfermeira/doente. Somos a terceira comunidade autónoma co ratio máis baixo, e cunha comunidade envellecida. E ademais, en Ourense, seremos a máis envellecida de Europa en 10 anos.

Noa: Claro, no es tanto la cantidad de pacientes, sino el tipo de paciente. Aquí son pacientes con mucha carga asistencial.

Nuria: Actualmente, somos 5 enfermeiras por cada 1000 doentes. E sábese polas enfermeiras colexiadas, porque o Sergas non ten un rexistro público das enfermeiras que hai en Galicia.

Noutras profesións sí que existen Relacións de Postos de Traballo (RPT), e sabes canta xente está traballando nun determinado sector público. Nós non o sabemos. O único rexisto que temos son os Colexios de Enfermería e non está axustado, porque non todas as enfermeiras están colexiadas.

Con este ratio, aínda sendo inexacto, é imposible. Non lles das coidados de calidade: tes que seleccionar e priorizar. Ou falo todo a medias tintas.

Noa: Hay plantas de hospital que de noche, tienen 2 enfermeras para 43 pacientes. Es imposible.

Nuria: É o caso no que estou eu. Por exemplo, onte: un paciente morreu a primeira hora, tiña outra señora que estaba fatal, outro que tiña dor. Eu estaba sacando medicación, poñéndoa, tomando constantes, atendendo ós que están mal...
Se un señor falece, eu tamén teño que darlle unha atención psicolóxica á familia, entón, deixo de lado á outra persoa que se queixa de dor abdominal? Como fago? Porque o meu compañeiro, tamén ten que facer o seu traballo.

E eu quero saír do traballo coa sensación de fixen ben o meu traballo. E non chegar a casa e dicir, “creo que me deixei algo sen facer porque xusto chamaron por teléfono”.

De feito, o Síndrome de Burnout entre as enfermeiras cada vez é mais elevado, e falamos de persoas menores de 40 anos, que somos un colectivo moi xove.

Outro caso con que te podes atopar é que te chaman para facer media xornada para suplir a unha enfermeira que habitualmente fai xornada completa, entón, eu teño que facer na metade de tempo o que se fai no dobre?

O ratio é fundamental: sen personal non hai coidados, entón non hai saude. Se a saude non ten un bo estado xeral, eso implica máis carga asistencial ós centros de saude. Ó final acaba habendo máis baixas, etc.

  

P: ¿Está normalizada la presencia de los hombres en la profesión?

Noa: Para nada, piensan que es médico. Imagino que no es agradable para ellos: estás formado y capacitado para desarrollar tu trabajo y no lo saben ver. El hombre siempre es el médico.

Nuria: A nivel laboral lvémolos como a un igual, é o meu compañeiro. Pero sí que en certos momentos, hai señoras que non queren que a asee un home, por exemplo. E eso non ten que ser así.

 

P: ¿Se sigue viendo la profesión enfermera como una disciplina supeditada a la medicina?

Nuria: Sí. Ó final, son profesións que se complementan, nas que ten que haber unha xerarquía horizontal. Moitas veces dinche para picarte, “o teu xefe é o médico”.
O meu xefe non é o médico, é o meu compañeiro. Igual que un auxiliar. Eu non mando nun auxiliar, nin nun celador.
De pouco vale que eu esté cun médico facendo unha punción lumbar e que saia á primeira, se despois a/o auxiliar non o move como o ten que mover, ou a/o celador/a que leva as mostras as perde polo camiño. Somos un equipo multidisciplinar. Debería fomentarse así nas universidades e nos cursos.

Noa: Es fundamental el trabajo del equipo: sola no sacas nada, nadie. 

 

P: ¿Cómo valoráis el movimiento Nursing Now? ¿Sirve para empoderar a la profesión, para dar voz a las mujeres en el sistema sanitario?

Nuria: Todas as actividades que se realicen para emponderar a profesión, son ben recibidas. O que pasa é que non se pode trasladar a unha politización de todos os movementos que se fan. E cando se fai un movemento como é Nursing Now, debe de realizarse tamén tendo en conta ós traballadores, tanto fixos como eventuais.

Está xenial, pero eses movementos que teñen alcance nacional e mundial, son nos que se debe de dar valor á situación laboral que ten a profesión de Enfermería.
O 40% das enfermeiras en Galicia somos eventuais: creemos que esos movementos teñen que centrartse tamén nesa parte. Porque se ti queres realizar uns bos coidados, ti tes ó 40% da túa profesión que non pode realizar coidados de calidade pola súa situación laboral. Se non solucionas este problema, non solucionas o outro.

Nursing Now Galcia contou con nós gracias á presidenta do Colexio Oficial de Enfermeiras de Lugo, Lourdes Bermello, que é a cordinadora aquí en Galicia, e agradecémoslle moito que contara con nós.
Foi unha compañeira de Coruña, Silvana, a Madrid e alí pudo expoñer a nosa situación. E falou nesta liña: hai que contar con que, a parte de emponderar a profesión, hai que mellorar a condición laboral que ten a profesión.

Noa: El contexto es importante. Tu desarrollas un programa tan grande como es Nursing Now, y hay que ver la condiciones en Galicia, en otro territorio de España, o en otro país, y dar voces a todas.

Nuria: Cando fumos ó Parlamento Europeo, tivemos unha reunión cunha asociación que formaba parte do Consello Xeral de Enfermería, e recordo que nos dixeron que as enfermeiras, creo que eran gregas, tiñan como principal preocupación a nutrición da población. Mentres que a nosa aquí, é a nosa situación laboral.

Non sei, creo que xa dende os Colexios coma no Consello, se debería contar máis coa enfermería eventual e mais sendo un número tan elevado de profesionais en Galicia. Somos os grandes olvidados pero grazas a movementos como o noso (Enfermeiras Eventuais en Loita), estase a tomar un pouco máis de conciencia.
Nós petamos en moitas portas. No Colexio Oficial de Enfermería tamén e dixemos que eramos moitas colexiadas que non notábamos que se nos estivese representando. As organizacións colexiais teñen que facer máis porque teñen máis alcance.

  

P: ¿Es más complicado para una persona profesional de la Enfermería llegar a puestos de liderazgo dentro del sistema sanitario? ¿Y si además es mujer?

Noa: No lo podemos asegurar porque no sabemos muy bien como va el tema, pero yo creo que para muchos de los puestos se escoge a la persona en función de ciertas preferencias personales. Quizá no se valoran tanto tus capacidades.

Nuria: Ó final a xente o que quere, cando tes un posto de traballo de responsabilidade, queren a xente que non dea problemas. E se ti eres muller, e queres ser nai, vas ter unha baixa maternal, etc. e eso é un problema.

Na sanidade pública, como está regulado a equidade de xénero, non é algo tan sangrante, pero por exemplo, a nivel privado, sí. Eu sei de compañeiras que teñen moitos problemas para pedir unha reducion de xornada...
Sempre me refiro a persoal fixo, porque nós como eventuais, xa non contamos nese sentido.

Noa: En general, son puestos que implican disponibilidad, dedicación. Si tienes una familia, ¿te van a cubrir para que tu desempeñes tu papel en tu puesto de trabajo?
Ahí aparece otra vez la feminización de los cuidados.

 

P: ¿Cómo se afronta el hecho de que aún hoy se cuestione que una enfermera no puede dirigir un centro de Atención Primaria o se las discrimine para acceder a puestos de alta responsabilidad?

Noa: Es aberrante. Luego por otro lado, no paras de escuchar que somos las enfermeras mejor preparadas de Europa y que todo el mundo nos quiere, y qué suerte tenernos... Entonces, ¿en qué quedamos?

Nuria: Para dirixir tes que mirar a capacitación da persoa, non o sexo.

 

P: ¿Puede encontrar el colectivo un aliado en los movimientos feministas? ¿Ayuda la visibilización del problema de la mujer en la sociedad para empoderar a la enfermera en su lugar de trabajo?

Nuria: Favorecen o valor da muller en tódolos ámbitos e profesións. Eso leva implicito a nosa profesión. Solamente co emponderamento da muller, eso xa se reflicte no traballo.
E para que se valore máis o noso traballo, temos que nós, as propias profesionais, aproveitar a forza destes colectivos para facer un emponderamento da nosa profesión.

 

P: ¿Existen las agresiones del paciente al profesional de Enfermería? ¿Se dan más si la profesional es una mujer? ¿Tienen los pacientes la predisposición a tratar a las enfermeras de forma distinta a los médicos, por ejemplo?

Noa: Sin duda y experimentado en propia carne. Yo por lo que veo, a un médico hombre, nunca he visto a un paciente faltarle al respeto o muy pocas veces.
A mi sí, no solo el paciente, sino también familiares. No saben cuál es su papel, cuál es el tuyo y desde gritos a amenazas: “yo te pago el sueldo”, “me tienes que tratar así”, “te voy a denunciar”...
Eso yo no lo he visto dirigido a un hombre, a un hombre médico. Se sienten con el poder de traspasar esa línea con más facilidad.

Nuria: Tamén temos máis risco porque pasamos máis tempo cos pacientes entonces a xente trasládanos esas críticas.
Por exemplo, eu estiven nunhas consultas e eu saía a chamar e poñíanme verde, ata o punto de darme unha crise de ansiedade. Recordo o caso dunha señora que non paraba de azuzarme, e cando entrei á consulta advertinlle ó médico. Cando entrou a señora, viña tranquila e normal e foi o médico quen a reprendeu pola súa actitude e dixo que para nada, que non fora tanto. Cambian o tono completamente.

Noa: Yo creo que es una profesión muy cuestionada. A mi no se me ocurre ir a cualquier otro servicio público y ponerme a cuestionar el trabajo de la/el que me está atendiendo. Y en la nuestra se cuestiona y se juzga.

Nuria: Ou estamos tomando café, ou somos as súbditas do personal facultativo. Hai que cambiar eso, pero vai custar moito.

 

P: ¿Es posible la conciliación con la vida familiar hoy en día en la profesión?

Nuria: Non existe directamente. Polo menos para o noso colectivo: temos que estar continuamente pendentes do teléfono por se nos chaman para traballar, ou se xa estamos traballando, temos quendas imposibles de compatibilizar coa vida.


Imprimir  
Usamos cookies

Este portal web únicamente utiliza cookies propias con finalidad técnica, no recaba ni cede datos de carácter personal de los usuarios sin su consentimiento. Sin embargo, contiene enlaces a sitios web de terceros con políticas de privacidad ajenas a las de OCE OURENSE que usted podrá decidir si acepta o no cuando acceda a ellos.